Kırmızı Çizgi - Paylaşılamayan Toprakların Yakın Tarihi James Barr

Britanya ve Fransa Arasında 20. Yüzyıla Yön Veren Güç Oyunları

1916'da, İngilizlerin Kut'ül Amare'de bozguna uğramasının hemen ardından iki adam, öngörülü bir politikacı olan Sir Mark Sykes ile hınç dolu bir diplomat olan François Georges-Picot Orta Doğu'yu paylaşma planlarını görüşmek üzere gizlice buluştu. İki adamın vardığı anlaşma bir yandan İngiliz-Fransız Dostluk Antlaşması'nı tehlikeye sokacak gerilimleri hafifletmeyi amaçlarken bir yandan da Akdeniz'den İran sınırına uzanan bir hat çiziyordu. Bu keskin hattın kuzeyindeki bölge Fransa'ya, güneyindeki bölge ise Britanya'ya gidecekti. İngiltere'nin Filistin, Mavera-i Ürdün ve Irak'taki mandaları ile Fransa'nın Lübnan ve Suriye'deki mandaları iki büyük güç arasında bir huzursuzluk doğuracaktı. Gelecek otuz yıla damgasını vuracak bu sıkıntı, Orta Doğu'nun da onarılmaz bir biçimde şekillenmesine neden olacaktı.


T. E. Lawrence, Winston Churchill ve Charles de Gaulle gibi siyasetçiler, diplomatlar, ajanlar ve askerlerden oluşan yıldız kadrosuyla Kırmızı Çizgi bizlere İngiliz ve Fransızların Orta Doğu'yu yönettiği, kısa ama çok önemli bir dönemin hikâyesini canlı bir biçimde anlatıyor. Kitap aynı zamanda bu iki güç arasındaki eski çekişmenin bugün bizim için çok daha tanıdık olan, Araplar ile Yahudiler arasındaki çatışmayı nasıl ateşlediği ve en nihayetinde 1941'de İngilizler ile Fransızlar, 1948'de de Araplar ile Yahudiler arasındaki savaşlara nasıl vesile olduğunu net bir şekilde ortaya koyuyor.


James Barr'ın, Orta Doğu'nun kaderine yön veren ve bugün bölgenin âdeta gayya kuyusuna dönüşmesinde hatırı sayılır bir rol oynayan İngilizler ile Fransızlar arasındaki gizli kapaklı mücadeleyi kaleme aldığı Kırmızı Çizgi, Orta Doğu'nun yakın tarihine ilgi duyan herkesin mutlaka okuması gereken bir kitap.
"Sürükleyici, müstesna ve genel olarak şok edici bir çalışma (...) Batılı güçlerin bu portresi kirli bir portre ve emperyal kendini beğenmişlik, ihanet ve ikiyüzlülükle dolu. Ne yazık ki emperyal güçlerin düzenbazlığının bedelini ödeyen de her zamanki gibi yerel halk. Seçkin, açıklayıcı ve güç politikalarının kapalı kapılarının ardına rahatsız edici bir bakış."
-Jay Freeman, Booklist-


"Kırmızı Çizgi Orta Doğu'daki İngiliz ve Fransız entrikalarının sarsıcı bir tarihi."
-David Holahan, Christian Science Monitor-


"Barr'ın kitabı 1916-1950 arasında Avrupa'nın bencil ve eksik bilgilendirilmiş müdahalelerinin bugüne nasıl kara bir gölge gibi düştüğünü gösteriyor."
-John Bruton, Fair Observer-


"Barr derinlikli arşiv araştırması, önemli tarihsel aktarımları ve muazzam anlatım tarzıyla birinci sınıf bir iş ortaya koyuyor."
-Publishers Weekly-


"Daha ilk sayfadan beni yakaladı (…) Bu kitap sizi içine çekecek."
-David Beechey, American Diplomacy-


"Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasında Fransız-İngiliz ilişkilerini belirleyen rekabet ve entrikaların sürükleyici bir anlatısı (...) Orta Doğu'yu anlamak isteyenler Kırmızı Çizgi'yi okumalı."
-Irfan Husain, Dawn-


"James Barr'ın yazdığı Orta Doğu'daki emperyal entrikalar tarihi bölgede süregelen krize dair açıklayıcı bir bakış açısı sunuyor (…) Olağanüstü bir araştırma ve Orta Doğu'daki mevcut dertleri ortaya çıkaran tarihsel olayları mahkûm edici bir eser."
-Siobhan Murphy, The Metro-


"Irak'taki trajedinin köklerini ve Orta Doğu'daki pek çok şeyi anlamak isteyenler için James Barr'ın Kırmızı Çizgi adlı eserini öneriyorum, günümüzle inanılmaz bir şekilde benzerlik kurabileceğimiz bir tarih kitabı."
-Patrick Bishop, Daily Telegraph-


"Barr tekil bir çatışmayı, Britanya ve Fransa çatışmasını, titiz bir şekilde ortaya çıkaran ve bu hikâyeyi heyecanlı bir şekilde anlatan bir arşiv adamıdır." -Michael Pye, The Scotsman
"Modern Orta Doğu'yu şekillendiren önemli olayların bir kısmını aktaran başarılı ve farklı bir okuma deneyimi, bölgenin politikasıyla ilgilenmek isteyenler kesinlikle okumalı."
-Youssef Aboul-Enein, Small Wars Journal-


"Barr gizliliği yeni kalkmış belgeleri kullanarak Batılıların Orta Doğu'yu karıştırmasına dair yeni bir bakış açısı sunuyor (...) Canlı, vurucu ve sürükleyici."
-Metro-


"Barr yirminci yüzyılın ilk yarısında, Orta Doğu'daki kargaşanın az bilinen ama önemli veçhelerini detaylarıyla sunarak iyi bir iş çıkarmış."
Alex Joffe, Jewish Review of Books-


"Kırmızı Çizgi, iki güç arasındaki karmaşık mücadelenin kapsamlı bir anlatısı (…) Barr'ın İngiliz ve Fransız arşivlerindeki sayısız özel belge üzerine yaptığı derinlikli araştırma Orta Doğu'daki İngiliz-Fransız savaşının bugüne dek bilinmeyen yanlarını gözler önüne seriyor." ---Meir Zamir, Bustan: The Middle East Book Review-


"Kırmızı Çizgi, yazarın gizliliği yeni kalkmış belgeleri kullanmasından ve Fransız-İngiliz rekabetinin 'bugünkü Arap ve Yahudi sorununu daha da kızdırdığı' yönündeki görüşünden dolayı İsrail ve Arap-İsrail çatışmasının tarihini çalışmak isteyenlerin özellikle ilgisini çekecek (...) Oldukça canlı ve okuması kolay bir kitap."
-Rachel Simon, Jewish Book Council-


"Özgün ve bugüne dair (…) Kaynakların çeşitliliği, kişisel anekdotların zenginliği ve anlatının canlılığı (…) kitabı okunur kılıyor."
-Myriam Yakoubi, La Vie des Idées-


"Barr kullandığı malzemeye hayran olunacak şekilde hâkim. Okuması kolay tarzı, olayları özetleme ve (…) kişileri tarif etme yeteneğiyle karmaşık tarihsel olayları ve politik entrikaları okuyucu için daha açık hale getiriyor. Kendinden emin bir biçimde, dünya tarihindeki gelişmelerin ve her düzeyde politik ve istihbarat karar alma süreçlerini harekete geçiren çıkarların arasında geziniyor."
-Lana Asfour, New Statesman-


"Mükemmel bir kitap (...) Barr'ın ustaca ve iyi bir anlatıyla aktardığı üçkâğıtçılık ve entrikaların karmaşık öyküsü. Bir gazeteci olarak, iyi seçilmiş ayrıntılar ve karakterlerle tüm hikâyeyi canlı kılıyor."
-Martin Evans, History Today-


"Muazzam bir araştırma ve çarpıcı alıntılarla Barr bu karmakarışık hikâyeyi derli toplu bir anlatıya dönüştürmüş. Versay Konferansı'ndaki hileler ve diplomatik duruş; T.E. Lawrence'ın müdahalesi; amansız İngiliz-Fransız çekişmesi; modern savaşların yanında uysal kalacağı Irak ve Suriye ayaklanmaları ile mandaların büyük maliyeti; Balfour Deklarasyonu'nun arkasında yatan müstehzi Fransız karşıtlığı (…) Çölde çizilen bu vahim "Kırmızı Çizgi"nin travmaları yalnızca Orta Doğu'da değil, tüm dünyada halen hissediliyor."
-Michael Binyon, The Times-


"James Barr'ın yazdığı sürükleyici bir kitap olan Kırmızı Çizgi'yi okuyorum. Barr'ın çalışması İngilizler ile Fransızların Birinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında Orta Doğu haritasını yeniden çizme konusundaki inanılması güç tutumları hakkında bir çalışma.
Kırmızı Çizgi iki kolonyal gücün, 1916 Sykes-Picot Anlaşması'nı tezgâhlayarak Orta Doğu'yu Akdeniz'den İran sınırına kadar uzanan bir çizgiyle ayırdığı, menfur bir kibirle dolu, göz kamaştırıcı politik bir dalaverenin hikâyesi.


Bu kitap okunmalı, hem de sadece yazarın Arabistanlı Lawrence, Churchill ve de Gaulle gibi isimlerin de dâhil olduğu üst düzey politika, entrika ve casusluk hikâyelerini ilgi çekici anlatışından ötürü değil. Hikâye günümüzü de yakından ilgilendiriyor. Çünkü bölgede İslam içi yeni bir kargaşa hüküm sürerken, Orta Doğu'nun kolonyal sınırları da ciddi tehdit altında."
-Liam Halligan, Sunday Telegraph-


"Barr İngiliz-Fransız entrikalarının karmaşıklığını ve bunun sebep olduğu 1941'deki Suriye savaşını anlatıyor (...) Barr'ın hikâyesi Orta Doğu öğrencileri için tanıdık ancak Doğu Akdeniz'deki İngiliz-Fransız mücadelesinin vahşiliğini pek az okuyucunun bildiğini söylemekte de haksız değil."
-Max Hastings, Sunday Times-


"Orta Doğu'da yarattığımız aptalca kargaşa hakkında yazılagelmiş en öğretici kitaplardan biri (…) Barr'ın kitabını okumadan önce bilmediğim birçok şeyden biri bölgedeki İngiliz-Fransız mücadelesinin ne kadar sert olduğuydu (...) Dostluk Anlaşması'ndan beri ülkelerimizin doğuştan dost, Almanya'nın da doğuştan düşmanımız olduğuna dair hassas bir varsayım vardı. Ancak Kırmızı Çizgi Britanya ve Fransa'nın arasındaki düşmanlığın çok daha derin, içten hissedilen (özellikle de Fransa'da) ve itiraf etmek istediğimizden çok daha güncel olduğunu açıkça gösteriyor."
-Peter Hitchens, Daily Mail-


"Sör Mark Sykes ve François Georges-Picot'nun bölgeyi paylaşmaya nasıl karar verdiğini -ve "çöldeki çizginin" rakip Fransız ve İngiliz çıkarlarını tatmin edecek şekilde nasıl çizildiğini- anlatan bu kitap canlı ve sürükleyici bir yapıya sahip. Barr, iki ülkenin diplomatik arşivlerini ve dönemin önemli yetkililerinin özel belgelerini irdeleyerek ortaya çok zengin bir kitap çıkarmış... Keyifle okuyacaksınız."
-Patrick Seale, The Financial Times-


"Osmanlı'nın yıkılmasının ardından Levant topraklarının, 1916'da François Georges-Picot ve Sör Mark Sykes tarafından çizilen sınırlarla Fransa ve Britanya arasında paylaşılmasının sonucu olarak günümüzde hâlâ yeni sınırlar çizmek için kan akıtılmaya devam ediyor. Barr, planları hakkında Arthur Balfour tarafından sıkıştırılan Sykes'ın uğursuz bir ifadeyle, 'parmağını önlerinde duran haritada gezdirdi[ğini]' ve 'Akka'dan Kerkük'e bir çizgi çekmek istiyorum,' dediğini anlatıyor."
-Boyd Tonkin, The Independent-


"Barr iki ülkenin Orta Doğu'da birbirinin kuyusunu kazmaya çalışmasını ayrıntılı bir şekilde anlatıyor... Özellikle vatanseverlik ve suç arasındaki sınırı bulandıran kısasa kısas temelli misillemeleri gerçekleştiren yetkililer ve ajanları resmetmekte başarılı. Barr sondaki ilginç birkaç bölümü de Fransızların 1845 sonrası kargaşada Siyonistler ile komplo kurarak Araplar ve İngilizlerden öç alma çabalarına ayırıyor. Bu hikâyenin gerçek ana fikri devletler arasındaki yarışın kurallarının, kazananlarının ve anlamının olmadığı."
-David Pryce-Jones, Literary Review-


"Kırmızı Çizgi Orta Doğu ve Filistin tarihindeki önemli ve belirleyici bir dönemi titizlikle ve ayrıntılı bir şekilde inceliyor. Bu dönem, Doğu'da hâkimiyet kurmak isteyen emperyal güçlerin günümüzde halen hissedilebilen düşmanlıklar geliştirmesine sebep olmuştu. Yazar Britanya ve Fransa arasındaki düşmanlığın gelişimini takip ederken araştırma ve doğrulama konusunda büyük bir çaba harcıyor... Günün sonunda Filistin'de İngiliz mağlubiyeti ile sonuçlanan ve hem insani hem de maddi kayba neden olan Siyonist terörist eylemlerini inceleme konusunda da eşsiz."
-Magdi Moussa, Al Quds-


"Amazon modern Orta Doğu ile ilgili elliden fazla kitap listeliyor. Yeni bir tanesine daha ihtiyacımız var mı? Elbette bölgenin tarihine pek az aşina olanlar bile Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünün öncesi ve sonrasında olan bitenleri biliyorlardır, Arap isyanları, İngiliz askerî galibiyetleri ve mağlubiyetleri (tabii ki, T. E. Lawrence) ve başta Araplar, Museviler ve müttefiklere verilen birbiriyle çelişen vaatler olmak üzere her cephede süregelen emperyal ikiyüzlülükler.


Bunlarla ilgili onlarca kitap var. Bu sürekli anlatılan hikâyenin en iyi kısımlarını sunmak amacıyla James Barr'ın bilinmeyen ya da pek az bilinen detayları çıkartmak için incelemediği doküman, gazete kupürü, hatırat ya da tarih kitabı kalmamış gibi görünüyor. Bu kitabı farklı yapan ve var olma nedenini sağlayan şey ise ikiyüzlü İngiltere ve Fransa'nın Osmanlı İmparatorluğu'nu paylaşırken nasıl birbirlerini alt etmeye çalıştıklarının hikâyesini merkezine almasıdır."
-Geoffrey Paul, The Jewish Chronicle-

"Kırmızı Çizgi Osmanlı İmparatorluğu'ndan kalanlar üzerine Fransız-İngiliz mücadelesini anlatan bir kitap (…) Barr, teknik olarak müttefik olsalar da bu iki gücün Orta Doğu sorununa karşı yaklaşımlarında rekabet ve şüpheye her daim yer olduğunu gösteriyor. Hem Fransızlar hem de İngilizler Arapları, Yahudileri ya da bölgenin dengesini hiç umursamadan, kendi çıkarlarını sinsice kollamak için uğraşıyor ve böylece bugün karşılaştığımız kaotik olayların tohumlarını atıyorlardı (...) Kırmızı Çizgi yarım yüzyıllık diplomatik gerilim ve ikiyüzlülüğün detaylı ve keskin bir dökümünü veriyor."
-Chloé Domat, Les Clés du Moyen Orient-


"Kitap 'ölümcül rekabet', politik duruş ve devlet destekli terörizme bulaşmış beklenmedik karakterler, askerî isimler ve tanınmış politikacılarla dolu sürükleyici bir casusluk gerilimine benziyor. Tek farkı, bunun kurgu değil vahşi gerçeklik olması (...) Kırmızı Çizgi titizlikle araştırılmış, okuması kolay, saygın bir kitap. Orta Doğu'nun şekillenmesi hakkında yeni bir anlatı sunarken Britanya'nın Filistin'deki Siyonistlerin taleplerini destekleyerek Fransızların Doğu Akdeniz'deki emellerini nasıl engellediğini anlatıyor."
-John Winterburn, Military Times-


"Sürükleyici ve iyi araştırılmış (…) James Barr'ın heyecan verici anlatımı kuru gürültü, didişme ve gösterişe dair şaşırtıcı skeçler sunuyor - ve bunlar sadece İngilizlerin sergilediği gösteriler değil. Fransızlar da, çoğu zaman ünlü Galyalı gururuyla, altta kalmayarak 'kalleş İngilizler'e karşı güvensizlik ve derin bir hınç barındıran bir temayül sergiliyor. Bu stratejik manevralar, emperyal entrikalar, üstünlük taslamalar ve manipülasyonlar masalında pek az kişi itimadı hak ediyor."
-Ben Fortna, BBC History Magazine-


"Bu muazzam bir şekilde araştırılmış ve ilgi uyandırıcı eser Birinci Dünya Savaşı'ndan İkinci Dünya Savaşı'na kadar olan süreçte Orta Doğu hakkında yayınlanmış eserlerin boşluğunu dolduruyor (…) Kitabın son bölümü Britanya'nın Filistin ve Ürdün'den ayrılışının Filistin ve Londra'dan çok New York, Paris, Birleşmiş Milletler ve Truman yönetiminin üzerindeki Siyonist baskılarla hızlandırıldığını gösteriyor."
-Roger Adelson, The Historian-


"Barr modern Orta Doğu'nun şekillenmesini anlamamız için bir grup renkli karakter ile diplomatlar, askerler, Arap milliyetçileri ve Siyonistler arasındaki entrikalardan sonuna kadar yararlanan yetenekli bir hikâye anlatıcısı."
-Glenn C. Altschuler, Pittsburgh Post Gazette-
(Tanıtım Bülteninden)



Sayfa Sayısı: 488

Baskı Yılı: 2016


Dili: Türkçe
Yayınevi: Pegasus