Estetik ve Eleştiri Bağlamında Adorno ve Müzik İlker Kömürcü

Medeniyetler tarihinde ne kadar geriye gidilirse gidilsin, insanın “güzel” olanı arayışına ilişkin bir işaret mutlaka bulunur. Bazen bir süs eşyası, bazen bir çalgı tasviri insanın güzellik arayışını ve ona karşı olan yatkınlığını ele verir. Güzellikle ve güzel olanla ilgili arayışı bu denli eski olan insanın “güzel”i tanımlaması ise daha sonraki dönemlerde gerçekleşmiştir. Platon ve Aristoteles’in, tragedyaları güzel kılan nitelikleri ortaya koymaya çalışan yazıları, güzel olana mantıksal bir tutarlılık getirmeye çalışan en erken örneklerdendir. Bu yazılar hem estetik hem de eleştiri kuramlarının ilk örnekleri olarak değerlendirilebilir. On dokuzuncu yüzyıla kadar özellikle Baumgarten ve Kant’ın kavramsal çalışmaları ile bir bilim dalı haline gelen “estetik”, üzerinde en çok tartışılan kavramlardan biri olmaya halen devam etmektedir. Bu tartışmalara dâhil olan ve “Estetik Kuram” adlı kitabı ile kendi estetik kuramını öne süren düşünürlerden biri de W. Theodor Adorno’dur. Adorno, hem müzisyen hem de felsefeci olması bakımından müzikle ilgili eşine az rastlanır yazılar kaleme almıştır.    

Yazarın doktora tezinden türetilen bu kitap W.Theodor Adorno’nun müzik ile ilgili görüşlerini ortaya koymak, bu görüşleri estetik ve eleştiri bağlamında incelemek ve müzik alanında estetik eleştiri yapılabilmesine yönelik bir model önerisi getirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaçla, müzik eleştirisinde kullanılmak üzere müziğin öğeleri, estetik ölçütler ve eleştiri yöntemini içeren bir model ortaya konmuştur.

Adorno’nun estetik kuramının ayrıntılı olarak incelenmesi sonucunda, kuramın temel ilkeleri ölçütler şeklinde düzenlenmiştir. Bu ölçütler müziğin üç temel öğesi olan besteci, biçim ve içerik boyutlarında ele alınmıştır. Estetik eleştiri yapılırken izlenecek yöntem, ayrıntılı soruları da içerecek şekilde modellenmiştir.

Ortaya konulan eleştiri modeli ile İlhan Usmanbaş’ın “Kareler” adlı eseri incelenmiş, böylece okuyucuya somut bir örnekleme yapılarak ortaya konulan modelin uygulanma yöntemi sunulmuştur.

(Tanıtım Bülteninden)