Türk Zabıtasının İlk Kadın Çalışanları Eyüp Şahin

Türk kültür ve siyasi yapısının en son tesis ettiği Osmanlı Devleti, yönetim ve yapılanma bakımından dünyaya örnek olan kurum ve kuruluşlar tesis etmiştir. Tesis edilen bu kuruluşlar arasında suç ve suçlulukla amansız bir mücadele yürüten iç güvenlik birimleri de bulunmaktadır.

Suç ve suçluluğun ortadan kaldırılmasına büyük önem veren Osmanlı yönetimi, on yedinci yüzyıldan itibaren kadınların zabıtada (iç güvenlik birimi) etkili bir biçimde çalıştırılmasını sağlamıştır. İstihbarat toplama ve failleri meçhul kalan suçların zanlılarının yanında, suçun sübut delilleriyle birlikte, bilhassa hırsızlık olaylarında çalınan eşyanın ortaya çıkarılması hususunda Böcekbaşının kadrosunda istihdam edilen böcekler, gizli kalacaklarını zanneden suçluların gizli kalmalarına imkân vermiyorlardı.

Osmanlı Devleti dönemi arşiv kayıtlarına bakıldığında; devletin iç güvenlik biriminde kadınların görevlendirilmesine devam edildiği görülmektedir. On sekizinci yüzyıl içinde yapılan görevlendirmelerin “güvenlik hemşireliği” ve “nisa kolculuğu” ile diğer alanlardan oluşan zabıta alanlarında hayat bulduğu müşahede edilmektedir. Seçilen alanların, kadınların başarılı olacağı alanlardan müteşekkil olması, kadınların bu görevlere bilerek ve hesaplanarak getirildiğini göstermektedir.

Bahse konu bu kitap çalışması, iç güvenlik birimindeki kadın çalışanların konumlarının tespiti için kaleme alınmasının sonucudur. Aynı zamanda, Türk zabıta tarihinin az bilinen dönemlerinin mercek altına alınmasından ibarettir. Bazılarının öne sürdüğü gibi ilk kadın güvenlik görevlisi yabancı ülkelerin icadı değil, bizatihi Osmanlı Türlerinin dünya tarihine armağan ettiği bir uygulama biçimidir. Onlar, Birinci Dünya Savaşı’na kadar kadınları olumlu manada öne çıkarmazken kurulan Türk Devletlerinin yönetimleri gerektiğinde hizmete uygunluk arz eden kadınları iç güvenlik biriminde görevlendirme basiretini dünyaya ve ülkeye göstermiştir. Bu bakımdan, dünyanın ilk kadın zabıtaları (polis) Osmanlı Devleti’nde vücut bulmuştur. Bu da bir gurur vesilesi olarak ortada durmaktadır.

(Tanıtım Bülteninden)