İbn-i Hazm'ın Düşüncesinde Mantığın Yeri Taha Yılmaz

İslam medeniyetindeki felsefi hareket, felsefe tarihinin en büyük geleneklerinden birini oluşturmaktadır. İbn Hazm, bu felsefi hareketin batıdaki önemli bir ayağı sayılmaktadır. İbn Hazm İslam düşüncesinde, ilmi faaliyetleri ve ilmi faaliyetlerinde gündeme getirdiği görüşleriyle önemli bir şahsiyet olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca İbn Hazm, İslam düşünce geleneğindeki rasyonalist ve realist düşünürlerin de ilklerinden sayılabilir. Bununla birlikte İbn Hazm, İslam dünyasında maalesef gerekli ilgiyi görmüş bir düşünür değildir. Son dönemde yapılan çalışmalar onun kendinden sonraki düşünürler üzerinde de önemli etkilerde bulunduğunu göstermektedir. Çalışmalarında kullandığı metodoloji, modern dönem araştırmacıların da ilgisini çekmiş ve onun eserleri çeşitli dillere çevrilerek değerlendirilmiştir. İbn Hazm, İslam düşünce geleneği içinde zahirilik olarak bilinen ekolün öncüsüdür. İslam düşüncesi için bir tür metodoloji kaynağı olmasının yanında İslam kültür dünyasında genellikle benimsenen itikadî görüşleri ayrıntılı biçimde inceleyip eleştirmesiyle de önemli bir eleştirici olarak kabul edilebilir.

İbn Hazm, mantıkta Aristotelesçi bir çizgide yer almakla birlikte bu ilmin konularını işlerken dini örnekler seçmiş yer yer Aristoteles`e muhalefet etmiş, eksik bir istidlâl olduğu gerekçesiyle nakıs istikranın kesin bilgi ifade etmeyeceğine dikkat çekmiştir. O, bu yönüyle orijinal sayılabilecek, bir mantık denemesi yapan bir İslam düşünürü sayılabilir. İbn Hazm, felsefe ve mantık disiplinlerinden yararlanarak İslam dininin savunulması konusunda önemli görüşler ortaya koyan bir şahsiyettir. Bütün bilgilerin nass`ların ışığında yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini ısrarla savunmak suretiyle bir taraftan nakle dönüşü gerekli gören İbn Hazm, bir taraan da mantık ve felsefe disiplinlerinin ilkelerini araştırmayı lüzumlu görerek nakille akıl arasında çelişki bulunmadığını göstermek istemiş, bunu yaparken de yer yer Aristoteles`in nazariyesinden etkilenmiştir. Elinizde bulunan bu çalışmada İbn Hazm`ın bilimsel yöntemi çerçevesinde oluşturduğu mantık anlayışını ve İbn Hazm`ın kendinden sonraki oluşan İslam düşüncesine etkilerini göreceksiniz.

(Tanıtım Bülteninden)